Dít doe je tegen de herfstdip

Regelmatig gaat ze naar buiten voor een lichtpauze. ‘Even een lichtje scheppen’, noemt Gemma Venhuizen dat. De wetenschapsjournalist weet dat ze zich alerter en vrolijker voelt als ze even de zon opzoekt nadat ze langdurig binnen heeft zitten werken. ‘De meeste mensen beschouwen licht als iets volkomen vanzelfsprekends. Maar eigenlijk is het heel bijzonder’, vertelt ze. ‘Licht heeft op zoveel manieren een weldadige invloed op ons.' Venhuizen verdiept zich al tijden in de invloed van licht op de mens. Dat begon toen ze tijdens de wintermaanden last kreeg van somberheid en ontdekte dat ze zich veel beter voelde op dagen dat de zon scheen. Ze deed uitgebreid onderzoek en schreef een dik boek, getiteld Licht - De invloed op lichaam en geest, dat onlangs uitkwam. ‘Licht zorgt er bijvoorbeeld voor dat we actiever worden’, weet ze. ‘Als je ’s morgens door het zonlicht wordt gewekt, heb je meer zin om aan de dag te beginnen. Op mij heeft zonlicht een beetje dezelfde werking als cafeïne. Ik ga naar buiten en denk: even een shotje licht halen. Daarna kan ik er weer tegenaan.’

Lichtterapie

Een heel belangrijk aspect aan licht is de weldadige werking op ons humeur. Mensen die te weinig licht zien, kunnen last krijgen van somberheid en zelfs van een serieuze depressie. Psycholoog Ybe Meesters, hoofd van de polikliniek Winterdepressies van het Universitair Medisch Centrum Groningen, behandelt mensen met een winterdip – en dat kan soms heel ernstig zijn – met lichttherapie. Hij doet al sinds 1989 onderzoek naar lichttherapie en zegt dat de resultaten van deze behandeling ‘verbluffend’ zijn. Lichttherapie is heel eenvoudig. De patiënt moet vijf dagen lang elke ochtend drie kwartier voor een daglichtlamp van hoge intensiteit gaan zitten. Na die vijf dagen zijn bij 70 tot 80 procent van de patiënten de depressieve klachten verdwenen of in ieder geval behoorlijk verminderd. ‘Waarom dat zo goed werkt, weten we niet precies’, zegt Meesters. ‘De belangrijkste theorie is dat bij een patiënt met een winterdepressie de biologische klok is verstoord. En licht regelt de werking van onze biologische klok. Mensen hebben een dag- en nachtritme dat net iets langer is dan 24 uur. Licht zorgt dat dat ritme in de pas blijft lopen. Als er te weinig licht is, zoals in de winter, dan kan je slaap- waakritme van slag raken. Je gaat dan slecht slapen, hebt vervolgens weinig energie en wordt lusteloos. Sommige mensen worden dan somber.’

Dat lichttherapie baat biedt bij somberte, werd in Amerika in de jaren 80 bekend, maar eigenlijk weet de mensheid het al veel langer. De Griekse arts Hippocrates schreef al in de vijfde eeuw voor Christus dat je je in de winter melancholiek kon gaan voelen en dat een zonnebad dan heilzaam kon zijn. ‘En in de negentiende eeuw stuurden artsen mensen die last van hadden van somberheid ook al naar zonnige landen’, vertelt Meesters. ‘De winterblues is eigenlijk helemaal geen vreemd verschijnsel’, vult lichttherapie-specialist Toine Schoutens aan. ‘Vroeger deden mensen het rustiger aan in de winter. Maar tegenwoordig moeten we zowel in zomer als winter rennen, vliegen, opstaan en weer doorgaan. Het gedrag van mensen is veranderd, maar de biologie niet.’ Volgens Schoutens zou er niets aan de hand zijn als we in de winter veel meer naar buiten zouden gaan om net als Gemma Venhuizen ‘een lichtje te scheppen’.‘Maar we werken in gebouwen waar het soms tweehonderd keer zo donker is als buiten. Dan krijgt het lichaam te weinig lichtprikkels en daar komen problemen van. Mensen zijn dagdieren. We zijn zo geëvolueerd dat we overdag actief zijn en ’s nachts rusten. We hebben licht nodig om onze energiehuishouding in stand te houden. Mensen die veel licht opvangen, hebben meer energie dan mensen die in het donker leven.’

Lichtbril

Toine Schoutens heeft een speciale lichtbril ontworpen, die niet alleen mensen met een winterdepressie kan helpen, maar ook mensen die in nachtdienst werken en zelfs Olympische sporters die door een jetlag minder goed presteren. ‘Mensen die nachtdiensten draaien, zijn niet in staat om even goed werk te leveren als overdag omdat hun biologische klok zegt dat het nacht is. In de nacht ben je minder geconcentreerd, minder alert en heb je minder energie. Maar als je aan het begin van de nacht zorgt dat je veel licht krijgt, kom je zo’n nachtdienst veel makkelijker door.’

Schoutens’ lichtbril is vorig jaar tijdens de Olympische spelen in Rio door meer dan honderd sporters, onder wie turnster Sanne Wevers, gebruikt om de jetlag tegen te gaan en beter te presteren tijdens wedstrijden op late tijdstippen. Het ding ziet er uit als een gewone zonnebril, maar er zitten vier blauwe ledlampjes in die op je oog kunnen stralen zonder dat het hinderlijk is. De gebruiker zet die op bepaalde momenten van de dag aan, waardoor hij zijn slaap-waakritme naar voren of naar achteren kan schuiven. ‘Daarmee verschuif je ook de aanmaak van het nachthormoon melatonine, dat maakt dat je prestaties omlaag gaan. Door op bepaalde momenten van de dag extra licht te geven, krijg je een energie- boost.’ Over het belang van licht voor je gezondheid moeten we niet te licht denken, vindt Schoutens. ‘Het is een essentiële levensbehoefte, net als zuurstof en eten en drinken. Zonder licht houd je het misschien wat langer vol dan zonder eten, maar als je in volledige duisternis leeft, ga je toch serieuze problemen erva- ren. Je kunt je niet oriënteren, je slaap- waakritme raakt ontregeld, je wordt angstig en op de langere termijn heeft het ernstige invloed op je gezondheid. Een leven zonder licht is eigenlijk niet denkbaar.’ ‘Probeer zoveel mogelijk te profiteren van licht’, raadt Venhuizen aan. ‘Sla er niet in door, want te veel UV-straling is natuurlijk gevaarlijk voor je huid. Maar probeer je er wel bewust van te zijn hoe weldadig het is als je voor het eerst weer met blote benen naar buiten kunt op die mooie lentedag.’

Behalve lichttherapie en Schoutens lichtbril zijn er ook trucjes om thuis meer daglicht te creëren. Elegance ging op onderzoek en geeft tips: 

• Versterk het daglicht dat via ramen binnenkomt door kozijnen wit of crèmekleurig te maken. Lichte kleuren weerkaatsen het licht dat binnenvalt, waardoor je huis lichter en frisser oogt.
• Haal verduisterende blokkades voor de ramen weg. Dus hup, aan de slag met de snoeischaar, verplaats lichtblokkerende meubels en zet de vensterbank niet te vol met snuisterijen.
• Vervang verduisterende raamdecoratie voor lichtdoorlatende (rol)gordijnen.
• Kies voor een lichte, witte basiskleur voor de rest van je huis. De muren, vloer en het plafond zijn grote oppervlakken die het meeste daglicht reflecteren. Uiteraard hoef je niet alle muren steriel wit te schilderen, maar probeer uitgesproken verfkleuren te beperken tot één, maximaal twee muren/oppervlakken.
• Ook stimuleren lichtgekleurde meubels en spiegels de daglichtinval. Hierbij geldt ook: niet alle meubels hoeven wit, maar zorg dat het geheel in balans is. Combineer donkere en lichte elementen. Dus lichte kussens op een donkere bank.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Bestel Elegance dan hier.