5 vragen aan... fotografe Bertien van Manen

In het Heerlense SCHUNCK Museum opent de tentoonstelling Gluckauf van de internationaal gewaardeerde fotografe Bertien van Manen. Ze staat bekend om haar documentairefotografie waarbij mensen op ongepolijste wijze in hun persoonlijke omgeving worden vastgelegd. Gluckauf focust zich op een favoriet onderwerp: mijnwerkersgemeenschappen. 'Ik heb bewondering voor de moed en inzet van deze harde werkers.'

1 Wat is een bepaalde foto uit de tentoonstelling waarmee u een bijzondere band heeft?

'Dat is de foto van Libby uit West-Virginia. Libby is één van de eerste vrouwelijke mijnwerkers die ik ben gaan fotograferen. Op die foto zie je haar in de kleedkamer van de mijnen. In de jaren die volgden, heb ik altijd contact met haar gehouden. Ik heb haar tot aan 2014, mijn laatste reis naar de Amerikaanse Appalachen, mogen fotograferen. Ze speelt een belangrijke rol in mijn boek Moonshine (2014, MACK, red.) en ze kwam in 2020 uit de VS naar mijn tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam.'

2 Hoe ontstond uw interesse in mijnwerkers?

'Ik ben opgegroeid in Heerlen, mijn vader was ingenieur bij de Nederlandse Staatsmijnen en ik ging naar de katholieke basisschool waar veel mijnwerkerskinderen zaten. Bij hen was het anders dan bij mij thuis, ik voelde me daar op mijn gemak in de hechte grote gezinnen, die vaak met weinig middelen een warm gezin vormden.'

3 Wat maakt het onderwerp van mijnwerkers zo interessant?

'De grootste fascinatie komt voort uit mijn jeugd. Daar is indirect een zaadje geplant om later in mijn fotoprojecten dorpen en steden met een levendige mijnwerkersgemeenschap op te zoeken. Omdat ik mij thuis voelde in deze gemeenschappen. Bovendien heb ik bewondering voor de moed en inzet van deze harde werkers. Ik ben rooms-katholiek opgevoed, en deze kerk speelde een, mij welbekende, onderdrukkende rol in deze gemeenschappen.'

4. Hoe ziet u de huidige staat van documentairefotografie?

'Het is een opvallende ontwikkeling dat de hokjes verdwijnen, je spreekt nu minder van een ‘documentairefotograaf’ of ‘autonome fotograaf’, alles is meer fluïde. Dit heeft zo zijn goede en slechte kanten. Ik vind het interessant dat er weer meer analoog gewerkt wordt. Het gaat tegenwoordig meer om de vorm dan om de inhoud.'

5. Is er een bepaald advies over documentairefotografie dat u nu geeft aan jongere makers?

'Veel fotograferen en leren van je eigen fouten.'

De expositie Gluckauf is van 18 april t/m 3 september te zien in het SCHUNCK Museum in Heerlen.

Tekst: Jorrit Niels