Catherine Deneuve

Oscars heeft ze niet op haar naam staan, in een blockbuster speelde ze evenmin. En toch is Catherine Deneuve de grootste filmster van Europa. Portret van een eigenzinnig stijlicoon.

'Zwijgen was in ons gezin een manier om er niet nog meer verdriet over te hebben'

Binnenhuisarchitecte wil ze in eerste instantie worden. Iets met stoffen, antiek en lampen. Iets dat ze veilig binnen, verborgen voor het oog van de wereld kan doen. Het loopt anders: Catherine Fabienne Dorleac, geboren in 1943 tijdens de Duitse bezetting van Parijs, groeit op in een theaterfamilie. Zowel haar vader Maurice Dorléac als haar moeder Renée Deneuve staan op het toneel en voor de camera. Catherine is de derde van vier dochters: Françoise, Sylvie en Danielle. Van het gezin lijkt oudste dochter Françoise de grote filmster te zullen worden: ze heeft het talent en de drive, Catherine wordt in haar kielzog wel meegetrokken om wat kindrollen te spelen, maar toont meer interesse in backstage werken en decors ontwerpen. Hun relatie omschrijft ze als ‘symbiotisch’: “Françoises stijl was modern en extravagant, ik hield van oude dingen. Zij was flamboyant, ik leefde gedempter. We waren een behoorlijk apart duo.”

Op haar zestiende speelt Catherine haar eerste echte rol in ‘Les Portes Claquent’, als het zusje van haar zus. Voor die film neemt ze de achternaam van haar moeder aan, om zich van Françoise te kunnen onderscheiden. Het zou bij rommelen in de marge zijn gebleven, als Françoise niet op haar 25^ste zou zijn omgekomen bij een auto-ongeluk en Catherine een enorme drang voelde om de droom van haar geliefde zus – beroemd worden – plaatsvervangend werkelijkheid te laten worden. “Zwijgen was in ons gezin een manier om er niet nog meer verdriet over te hebben,” zegt ze naar aanleiding van haar gepubliceerde dagboek ‘A l'ombre de moi-même’ in The Independent over de gevolgen van het drama. “Ik heb pas veel later geleerd dat erover praten ook troost kan bieden. En ik blijf eeuwig vrouwen benijden die een goede band met hun zus hebben. Ik hou ook veel van mijn andere zusjes maar met Françoise had ik iets speciaals. Een liefde voor een zuster is voor het leven. Is definitief. Terwijl er aan de liefde tussen een man en vrouw een einde kan komen.” Ze noemt ze dood van Françoise ‘de grootste tragedie’ en ‘het meest pijnlijke moment’ in haar leven: “Ze bezoekt me nog elke nacht, altijd. Zij was de enige echte actrice in de familie. Ik heb mijn best gedaan, maar ik weet niet of ik haar recht heb gedaan.”

Gereserveerde schoonheden, femmes fatales

Het is een al te bescheiden opstelling voor een vrouw die wel degelijk haar sporen in de filmwereld heeft verdiend. Het is waar dat Deneuve sinds haar veertigste tevreden lijkt met rollen die ruim binnen haar comfortzone vallen: in grote artistieke uitdagingen is ze niet meer zo geïnteresseerd. Anderzijds is het uniek dat ze sinds de jaren zestig noest doorwerkt. Geen sabbaticals, geen carrièredips, wel inmiddels 110 films op haar naam. Ook dit jaar levert ze er weer trouw drie af, ongeveer haar gemiddelde. “Voor sommige collega’s is acteren een roeping, iets magisch dat afhangt van geluk en kansen,” zegt ze in The Guardian. “Ik heb het altijd als werk gezien. Een nobele plicht. Een loodgieter moet werken, een actrice moet ook rekeningen betalen. En daarvoor moet gewerkt worden. Ik doe het met plezier, maar het is niet iets verhevens. Het is gewoon een vak.” Een vak dat ze wegens hevige plankenkoorts nooit op het toneel uitoefende, maar waarin ze wel naam maakte op het witte doek. Koele, gereserveerde schoonheden, daar heeft Deneuve patent op. Frigide femmes fatales zette ze al neer in veel films, zoals de schizofrene moordenares in ‘Repulsion’ (1965), de gelukkige huisvrouw en parttime prostituee in ‘Belle de Jour’ (1967), de erotische vampier in ‘The Hunger’ (1983) en de decadente bourgeois plantage-eigenaar in ‘Indochine’ (1993), waar ze een Oscarnominatie voor kreeg. Niet voor niets wordt ze beschouwd als de meest succesvolle actrice van Frankrijk. Misschien niet als de meest commerciële, maar ze heeft altijd wel interessante keuzes gemaakt en niet veel mensen kunnen zeggen met uiteenlopende co-stars als Gene Kelly, Jack Lemmon, Johnny Hallyday, Yves Montand, Burt Reynolds en Björk te hebben gespeeld.

Tegenstrijdig van de Linkeroever tot Deauville

Niet alleen op het gebied van werk, maar ook privé is Deneuve een wat raadselachtige vrouw die intieme zaken al jaren buiten de tabloids weet te houden. Ze heeft de reputatie afstandelijk en ijzig te zijn, zoals veel rollen die ze speelt. Mensen die haar kennen, omschrijven haar echter als warm, levendig en benaderbaar, helemaal geen sterallures, helemaal niet ‘un people’, zoals de Fransen tegenwoordig zeggen. “Ik vind die scheiding wel prettig,” zegt ze in The Advocate. “Mensen mogen best een ijspegel in me zien als ze dat willen. Het geeft me des te meer ruimte privé mezelf te kunnen zijn.” En dat is ze. Hoewel ze een van de bekendste gezichten ter wereld heeft, dwaalt ze graag in haar eentje over Parijse vlooienmarkten. Haar twee huizen (een op de linkeroever en een buitenhuis in de buurt van Deauville) zijn zelfverklaarde ‘schatkamers vol troep en katten’. Ze is legendarisch slecht met geld en moet soms even schnabbelen om weer in het zwart te komen; ze vergat ook wel eens iets aan de belastingdienst op te geven, wat haar door de autoriteiten werd vergeven. “Ik heb weinig overgehouden aan mijn werk, behalve mijn appartement in de buurt van de Saint-Sulpice waar ik al bijna dertig jaar woon en mijn huis met de heerlijke tuin in Normandië,” zegt ze in Le Monde. “Dat vind ik jammer, maar het is niets om dramatisch over te gaan doen, want ik heb intussen wel geleefd en genoten.” Die pragmatische houding heeft ze ook ten opzichte van herkend worden: “Ik ben niet altijd de aardigste persoon om te ontmoeten, omdat ik snel vergeet dat ik actrice ben als ik niet werk. Ik heb een heel normaal leven: ik ga uit met vrienden, we gaan naar de film, ik sta in de rij, we gaan uit eten. Als dan iets gebeurt dat me eraan herinnert dat ik bekend ben, dan word ik anders en geniet ik er niet meer zo van, al weet ik dat het erbij hoort. Ik hou van de voordelen: ik weet dat het niet deugt, maar ik hou van beroemd zijn als het me uitkomt en volkomen anoniem zijn als dat me uitkomt.”

Controverse van Rome tot Algiers

Aan conventies heeft Deneuve altijd lak gehad. Op haar zeventiende trekt ze in bij de veel oudere regisseur en mentor Roger Vadim die met haar zijn eerste vrouw Brigitte Bardot vervangt. Catherine is echter minder kneedbaar dan BB en weigert met Roger te trouwen als ze samen zoon Christian krijgen: “Ik was heel erg verliefd op Christians vader en wilde een kind van hem, maar ik wist dat het niet voor eeuwig zou zijn, dus wat is dan het nut van een huwelijk?” Met fotograaf David Bailey trouwt ze wel en snel ook: ze leert hem kennen tijdens een naaktsessie voor Playboy, vijftien dagen later staan ze in Rome al voor het altaar. De bruid draagt zwart en een Hermès Kelly, Mick Jagger is een van de getuigen. Het huwelijk houdt zeven jaar stand en geneest Catherine voorgoed van trouwlust. “Het huwelijk is een verouderde valstrik,” zegt ze. “Ik zie geen reden om te trouwen zolang er scheidingen bestaan”. Wel heeft ze een interessant liefdeleven, met geliefden als regisseur François Truffaut, acteurs Marcello Mastroianni (destijds getrouwd), Burt Reynolds en Clint Eastwood, en Canal+ magnaat Pierre Lescure. Met Mastroianni krijgt ze dochter Chiara, die haar net als Christian inmiddels twee kleinkinderen heeft gegeven. Het heeft Catherine nog niet tot een traditionele levensstijl kunnen bekeren: ze liet zich doodleuk betalen om met de wat dubieuze Algerijnse zakenman Rafik Khalifa (hij zit inmiddels in Algiers een levenslange celstraf uit wegens fraude) in het openbaar te worden gezien teneinde hem in betere kringen te introduceren. Aan de reuring die dat in de roddelbladen opleverde, ging ze geheel in stijl met opgeheven hoofd voorbij. En ze is nog altijd trots op haar bijdrage aan het ‘Manifeste des 343 Salopes’ (‘Manifest der 343 Sletten’) tegen anti-abortuswetgeving, waarmee ze er voor uitkwam ooit zelf ook zo’n ingreep te hebben ondergaan. “Ik vind het triest dat abortus tegenwoordig weer omstreden aan het worden is,” zegt ze in The Advocate. “Het is een zeer moeilijke beslissing, maak het vrouwen niet nog moeilijker.”

Van muze tot nationaal monument

Bekend werd ze vooral om haar uitstraling. Archetype van Koninklijke Gallische schoonheid (maar wel met een diamanten enkelkettinkje), de muze van Yves Saint Laurent, van 1985 tot 1989 het model voor de Marianne, het symbool van de Franse republiek: Deneuves tijdloze, volumineuze schoonheid heeft een carrière op zich gehad en nog altijd werkt ze regelmatig als model voor grote namen zoals Louis Vuitton. “In Amerika ben ik bekender door modellenwerk voor Chanel dan als actrice,” zegt ze uitgestreken in The Advocate. “Dat relativeert je artistieke relevantie wel enigszins, nietwaar?” In ‘A l'ombre de moi-même’ omschrijft ze de reputatie als een van ’s werelds mooiste vrouwen als een zware last: “Het vervalst alle relaties.” Ze is er echter ook realistisch over: “Als ik niet dit uiterlijk had gehad, zou ik nooit in de filmwereld terecht zijn gekomen en dit leven hebben gehad. Dat weet ik en dat moet ik accepteren.”

Wat ze de laatste tijd ook met verrassende openhartigheid doet. Ze meldt vitamine-injecties te prefereren boven botox en bezoekt twee keer per maand Françoise Morice, een gezichtsmasseuse van het Institut de Beauté in rue François. Daarnaast zweert ze bij de hele dag door espresso drinken, frisse lucht (weekeinden worden doorgebracht met wandelen en tuinieren in Normandië), Pilates en gezond eten “…maar op zijn Frans, dus goed, lekker en alles – wij Fransen zijn nergens allergisch voor,” aldus Catherine in The Times. En ja, ze weet dat onbevreesd en onbeschaamd dertig sigaretten per dag roken niet erg gezond is “maar ik probeer niet te veel te inhaleren. Dat ik er nog redelijk uitzie, is vooral een kwestie van goede genen. Mijn moeder heeft altijd een fantastische uitstraling gehad, dus ik ben niet zo bang om ouder te worden. Ik zie het ook aan mijn zusjes: die zijn er ook niet mee bezig.”

New York en de bescheiden diva

Als ‘sophisticated lady’ drukt Deneuve inmiddels al vijftig jaar haar stempel op de glamourwereld, hoewel haar eigen stijl in die vijftig jaar niet noemenswaardig is veranderd. Ze kan met smaak vertellen hoe een stel New Yorkse fashionista’s enorm zenuwachtig werd toen ze onlangs in een YSL-klassieker van twintig jaar terug de show stal. Binnen tien minuten stonden de Manhattanites per BlackBerry hun stylisten opdracht te geven ook voor hen onmiddellijk vintage chic op te duiken. Voor Deneuve is het echter geen vintage chic, maar een manier van leven, volgens ontwerpster Carolina Herrera die Catherine’s ‘Fransheid’ bewondert. “Stijl is zoveel meer dan mode,” zegt ze in In Style. “Het is ook een eigen smaak, zelfvertrouwen en een zekere levensvreugde. Dat maakt haar tot een van de meest elegante vrouwen ter wereld.”

'Deneuve ziet elegantie als een schild: ‘Het beschermt, zoals een schelp of harnas. Elegantie kan beschermend comfort bieden’

Dat en de discipline om ‘nooit zonder lipstick en haarlak het pand te verlaten’, volgens Deneuve die er altijd rekening mee houdt dat ze gefotografeerd kan worden. Het helpt dat ze gek is op kleren. “Als tiener droeg ik al juwelen en het eerste geld dat ik ooit als model verdiende, besteedde ik onmiddellijk aan een Hermès Kelly,” zegt ze in In Style. “Alles wat ik verdiende, gaf ik onmiddellijk uit aan kleren. Ik ben een spender, geen spaarder. Meer, meer, meer, dat is altijd mijn houding ten opzichte van kleding geweest. Zelfs toen ik jong was al. Dan ging ik naar de vlooienmarkt, waar niemand toen nog kwam, om van die dunne 19^de eeuwse linnen nachtjaponnen te kopen. Niet één, maar meteen drie.” Het feit dat zowel Marc Jacobs als Prada volgens moderecensenten steeds met ‘Deneuviaanse looks’ komen noemt ze irritant. “Met één voet op een voetstuk staan is net zoiets als met één voet in het graf staan,” zegt ze in Harper’s Bazaar. “Ik zie mezelf eerder als iemand die midden in het leven staat. Al kan ik het esprit wel waarderen. Ik heb altijd van eenvoud gehouden: een rokje, een twinset en een klein Bugattitasje van Hermès. Elegantie is als een schild. Het beschermt, zoals een schelp of harnas. Elegantie kan beschermend comfort bieden.”

[gallery columns="2" size="large" link="file" ids="3226,3223"]

In alles een dame, ook in Damascus

Of de behoefte aan een pantser nu een zwakte is of juist van kracht getuigt, feit is dat al die waardigheid en haute couture Deneuve in staat hebben gesteld haar mysterie te bewaren. Professioneel schrijdt ze nog altijd met elke haar op zijn plek door haar rollen en ongenaakbaar over rode lopers van filmfestivals in Cannes, Damascus (waar ze haar kleding aan de plaatselijke mores aanpaste en toch weer net niet, door met fraaie blote benen te komen) en Parijs. Privé heeft ze een leven waarover bijna niets bekend is, terwijl het toch kleurrijke kantjes heeft. Catherine heeft vrijwel altijd een minnaar (en vaak een die een stuk jonger is dan zij), maar de relaties met haar katten zijn serieuzer. De band met haar kinderen is warm en hartelijk, behalve als ze haar kleinkinderen drinkliederen en onwelvoeglijke woorden leert (“Ouders zijn tegenwoordig zo serieus en bourgeois!”). Op filmsets is ze onbenaderbaar en zeer geconcentreerd, daarbuiten is ze een verstrooide vrouw die nog altijd iets meisjesachtigs heeft: ze praat snel, ze grinnikt als een tiener. Hoe houdt ze die twee totaal verschillende kanten van zichzelf in evenwicht? “Zoals alle vrouwen dat doen,” zegt ze in Paris Match. “Meerdere dingen tegelijk zijn, onderscheidt ons van mannen en maakt ons tot sterke, veelzijdige wezens. Ik ben een vrouw die getrouwd is geweest, die ongetrouwd kinderen heeft gekregen en een vrouw die daarbij altijd een baan heeft gehad en vaak kostwinner was. In mijn hoofd ben ik nog duizend dingen meer, want ik fantaseer graag. Er zijn geen twee kanten die in balans moeten blijven, er zijn er wel honderd. En ik denk dat iedereen zo haar manieren heeft om dat allemaal bij elkaar te houden. Een mens kan nooit altijd alles tegelijk zijn, per situatie kies je wat het effectiefst of prettigst is. En al die facetten samen maken je compleet en gelukkig.”

CV Catherine Deneuve

Theatermilieu Catherine Deneuve (1943) groeide met haar halfzus Danielle en haar twee zussen Françoise en Sylvie op in een theatermilieu. Vader Maurice Dorléac was theaterdirecteur en moeder Renée Deneuve combineerde het acteurschap met een carrière als stemacteur in nagesynchroniseerde films. Dat hun nageslacht ook artistieke ambities zou koesteren, lag in de lijn der verwachtingen. Maurice Dorléac overleed in 1979, Renée is inmiddels een krasse bijna honderdjarige. Nog altijd tot in de puntjes verzorgd.

Nageslacht Catherine beviel op negentienjarige leeftijd van zoon Christian (1963) en negen jaar later werd dochter Chiara geboren. Jong moeder, dus ook jong grand-mère: op haar vierenveertigste kreeg Deneuve haar eerste kleinkind.

Bedankt voor je aanmelding! Let op: je ontvangt binnen 10 minuten een mail om jouw e-mailadres te bevestigen.

Inschrijven

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Carrière Haar eerste filmrolletje had ze in 1957, 51 jaar later was haar zoveelste mijlpaal een feit: Un conte de Noël was haar honderdste film. Geheel in stijl was de hoofdrol voor haar. Haar dochter, actrice Chiara Mastroianni, nam een van de belangrijke bijrollen voor haar rekening. Aankomende novembermaand staan er twee premières gepland. In ‘L'homme qui voulait vivre sa vie’ speelt ze de vriendin en zakenpartner van een man die een nieuw leven begint. In de comedy ‘Potiche’ neemt ze als bourgeois huisvrouw de leiding over de fabriek van haar geflipte man (Gérard Depardieu). Ook in aantocht: ‘Les yeux de sa mère’met Catherine als tv-ster over wie een ongeautoriseerde biografie verschijnt.

Meer levensverhalen van internationale stijliconen lees je hier.